Op het moment dat je tegen iemand zegt dat je rechten hebt gestudeerd, vragen veel mensen hoe het is om een misdadiger te moeten verdedigen. Vaak stamel ik dan een beetje, vertel dat ik geen strafrecht heb gedaan, dat ik werk met overeenkomsten en dat ik met name afspraken maak tussen bedrijven en/of banken over bepaalde investeringen. Op dat moment weet de gesprekspartner niet hoe snel deze of op een ander onderwerp moet overgaan of een smoes moet verzinnen om onder het gesprek uit te komen.
Op het moment dat je vertelt dat je de PABO doet en voor de klas staat, krijg je vaak de reactie: “Wat goed dat je dat doet en ik zou ook altijd leraar willen worden, alleen het salaris hè? Maar ik heb veel respect voor leraren.” Wat ik van deze uitspraken vind, deel ik graag in een volgende blog.
Foto: Kunsthal Rotterdam, Expositie (h)erkennen herbouwen: Wonderkamers van het Rotterdams koloniaal verleden, augustus 2023.
Recht in het dagelijks leven
Het verbaast me keer op keer dat mensen bij het woord “recht” als eerste denken aan het strafrecht en het verdedigen van verdachten voor een rechtszaak. Zonder het te weten, hebben mensen elke dag te maken met het recht. Het bestellen van producten op het internet, het (ver)kopen van goederen, het overmaken van gelden, maar ook de grotere gebeurtenissen zoals het aangaan van een huurovereenkomst, arbeidsovereenkomst, trouwen of het krijgen van kinderen. Bij elke handeling komen er automatisch rechten en verplichtingen tot stand.
Sommige rechten en plichten zijn wettelijk vastgelegd en andere aspecten zijn “regelend” recht. Bij het trouwen kun je kiezen om onder huwelijkse voorwaarden of onder gemeenschap van goederen te trouwen en kies je niet, dan gaat het wettelijk systeem zijn werk doen. Waar je trouwt betekent welke regels van toepassing zijn. Wanneer je werk verricht, spreek je af hoeveel uren je werkt, waar je werkt en wat er van je verwacht wordt. Als je een kind krijgt, kun je kiezen (als je niet getrouwd bent) of de vader het kind erkent. Daarnaast is tegenwoordig de regel dat bij erkenning de vader automatisch gezag krijgt. Met als gevolg dat de vader overal over meebeslist: school, ziekenhuis, vakanties, verhuizing, etc.
De wet
Bovengenoemde voorbeelden kunnen grote gevolgen hebben, aangezien veel mensen niet over de consequenties nadenken. Simpel omdat we de consequenties niet kennen. We leren op school niet wat wetten zijn en waarom we wetten hebben. Maar waarom weten zo weinig mensen iets van wetten, rechten, verplichtingen, regels die wij hebben tegenover de overheid, bedrijven en/of andere personen?
- Misschien omdat een wetboek nu niet echt aanlokkelijk is?
- Misschien omdat de wetten nodeloos ingewikkeld zijn?
- Misschien omdat de taal nu niet echt begrijpelijk is?
Recht in het onderwijs
Voor wie zijn de wetten gemaakt: voor de juristen/ advocaten of voor de inwoners van het land? Zou niet iedereen de kans moeten krijgen om de wet en het recht te begrijpen? Waarom krijgen we wel biologie, natuurkunde, wiskunde, maar geen les in recht op de middelbare school? Waarom zou ik wel de stelling van Pythagoras moeten leren, maar niet hoe ons rechtssysteem in elkaar zit?
Om weer een link met het onderwijs te maken; in elke klas zijn afspraken. Vaak noem je het afspraken in plaats van regels, omdat je bij afspraken kunt zeggen dat ze door alle partijen zijn goedgekeurd. Als leraar is het belangrijk dat je de afspraken uitlegt. Waarom moet je soms helemaal stil zijn, waarom mag je soms wel ergens anders zitten en waarom soms niet? Op het moment dat je kan uitleggen waarom je bepaalde regels hebt, weten leerlingen waar ze aan toe zijn en ontstaat er rust en veiligheid in de klas.
Introductie van het vak “Recht”
Vreemd, dat dit bij het recht anders is. Mensen hebben vaak geen idee waarom bepaalde regels zijn opgesteld of wat het achterliggende doel is. Is het niet belangrijk met welke gedachte bepaalde wetten zijn opgesteld en welke rechten we überhaupt hebben? Wil ik dat iedereen jurist wordt? Nee, maar ik denk wel dat het goed is dat we weten waar je bepaalde regels kunt vinden, welke (rechts)instanties er zijn, waar we bepaalde rechten en verplichtingen kunnen navragen en dat we zelf over wetten gaan nadenken. Daarom ga ik pleiten voor het vak “Recht” op de middelbare school. Je hebt uiteraard het vak maatschappijleer. Dit vak gaat onder andere in op hoe wetten gemaakt worden, maar naar mijn weten niet op de soorten recht en het rechtssysteem zelf.
Ondertussen wil ik dat zoveel mogelijk mensen meer rechtsbewustzijn krijgen. Ik ga me richten op mensen die niet zo makkelijk een advocaat kunnen betalen of toegang tot het recht hebben. Waarom niet? Omdat ze de taal niet spreken, in stressgevoelige situaties zitten (o.a. armoede, geweld, opvang). En waarom doe ik dat wel? Omdat ik denk dat je sterker in de maatschappij staat als je weet wat je rechten zijn. Ga ik ze alle wetten uitleggen? Nee, ik wil echter wel dat ze weten welke basisrechten ze hebben, dat ze recht hebben op een advocaat, dat er juridische loketten zijn en dat ze niet zomaar luisteren naar een antwoord “dit zijn de regels”.
Laat mij de regels zien en leg me uit waarom deze van toepassing zijn. Zo niet, heb ik dan de verplichting om maar alles op te volgen wat men tegen mij zegt?
Contact
Neem contact op als je hier verder over zou willen praten. Ik ga graag met je in gesprek!
Judith
Door: Judith Hoefnagel, Amsterdam 20 September 2023
